অসম ঐতিহ্য
অসমৰ ইতিহাস আৰু সংস্কৃতিৰ এক সম্পূৰ্ণ ভাণ্ডাৰ
বৰফুকনসকল আৰু অসমৰ পাহৰণি পৰা যোদ্ধা ঐতিহ্য
সূচীপত্ৰ
ভূমিকা: বৰফুকন পদ আৰু ইয়াৰ গুৰুত্ব
অসমৰ ইতিহাসত বৰফুকনসকলে এক অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। “বৰফুকন” পদটো আহোম ভাষাত “ফু-কান-লাং” (Phu-Kan-Lung) ৰ পৰা আহিছে। আহোম ৰাজ্যত প্ৰতাপ সিংহই (১৬০৩-১৬৪১) পাঁচজন “পত্ৰ মন্ত্ৰী” (পৰামৰ্শদাতা) ৰ এজন হিচাপে বৰফুকন পদটো সৃষ্টি কৰিছিল। এই পদৰ অধিকাৰীসকলৰ কাৰ্যকালত কাৰ্যবাহী আৰু ন্যায়িক ক্ষমতা আছিল, যাৰ অধিকাৰক্ষেত্ৰ আছিল কলিয়াবৰ নদীৰ পশ্চিমৰ আহোম ৰাজ্য।
বৰফুকনৰ মুখ্য কাৰ্যালয় কলিয়াবৰত আছিল আৰু ১৬৮১ চনত ইটাখুলিৰ যুদ্ধৰ পিছত গুৱাহাটীৰ ইটাখুলিত স্থাপন কৰা হৈছিল। এই পদটো বিশেষকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু শক্তিশালী আছিল কাৰণ ই আহোম ৰাজধানীৰ পৰা দূৰত্বৰ বাবে ইয়াক স্বাধীনতাৰ এক আভাস দিয়া আছিল।
বৰফুকন শব্দটো আহিছে আহোম পৰম্পৰাগত শাসন ব্যৱস্থাত শাসক-পৰামৰ্শদাতাৰ পদ “ফু-কান-লাং”ৰ পৰা, যাৰ অৰ্থ হ’ল “লাং” (ৰাজা বা শাসক) ক “ফু-কান” (পৰিচালনা বা পৰামৰ্শ দিওঁতা)। ইয়াৰ পৰাই ক্ৰমান্বয়ে বৰফুকন পদৰ উৎপত্তি হৈছিল।
আহোম ৰাজ্যত বৰফুকন আছিল পাঁচজন “পত্ৰ মন্ত্ৰী”ৰ অন্যতম, যিসকল ৰজাৰ সৰ্বোচ্চ পৰামৰ্শদাতা আছিল। এই পাঁচজন মন্ত্ৰী আছিল:
- বৰবৰুৱা – উজনি অসমৰ প্ৰশাসনিক দায়িত্বত
- বৰফুকন – নামনি অসমৰ প্ৰশাসনিক দায়িত্বত
- বৰগোহাঞি – ৰজাৰ পৰিয়ালৰ দায়িত্বত
- বৰপাত্ৰ – ৰাজকীয় ভাণ্ডাৰৰ দায়িত্বত
- বৰ-গোহাই – যুদ্ধৰ সময়ত সৈন্য পৰিচালনাৰ দায়িত্বত
আহোম ৰাজ্যত বৰফুকনৰ ভূমিকা
বৰফুকনৰ পদ আছিল শাসন আৰু ৰক্ষাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সংযোগ। বৰফুকনৰ প্ৰধান দায়িত্ব আছিল আহোম ৰাজ্যৰ পশ্চিম দিশৰ ৰক্ষা আৰু প্ৰশাসন, বিশেষকৈ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ অঞ্চল। বৰফুকনৰ প্ৰশাসনিক দায়িত্বসমূহ আছিল:
প্ৰশাসনিক দায়িত্ব
- নামনি অসমৰ সামগ্ৰিক শাসন
- ৰাজহ সংগ্ৰহ আৰু ব্যৱস্থাপনা
- আইন-শৃংখলা বজাই ৰখা
- ন্যায় প্ৰদান আৰু বিবাদ নিষ্পত্তি
সামৰিক দায়িত্ব
- পশ্চিম সীমান্তৰ সুৰক্ষা
- বাহিৰৰ আক্ৰমণৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰক্ষা
- সৈন্য সংগঠন আৰু প্ৰশিক্ষণ
- যুদ্ধকালীন নেতৃত্ব প্ৰদান
বিশেষকৈ মুঘল সাম্ৰাজ্যৰ ক্ৰমাগত আক্ৰমণৰ সময়ত, বৰফুকনৰ পদ আৰু অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছিল। অসমৰ ভৌগোলিক অৱস্থিতিৰ বাবে, বিশেষকৈ ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ ক্ষেত্ৰত বৰফুকনৰ সামৰিক কৌশল আৰু নদী যুদ্ধত পাৰদৰ্শিতা আছিল অতি প্ৰয়োজনীয়।
লাচিত বৰফুকন: অসমৰ মহানায়ক
অসমৰ ইতিহাসত লাচিত বৰফুকন (২৪ নৱেম্বৰ, ১৬২২ – ২৫ এপ্ৰিল, ১৬৭২) আটাইতকৈ বিখ্যাত বৰফুকন আছিল। তেওঁ আছিল মোমাই তামুলী বৰবৰুৱা আৰু কুন্তি মৰাণৰ সন্তান। চৰাইদেউত জন্মগ্ৰহণ কৰা লাচিত বৰফুকনে আহোম ৰজা চক্ৰধ্বজ সিংহৰ শাসন কালত ১৬৬৭ চনত বৰফুকন পদত নিযুক্তি লাভ কৰিছিল।
লাচিত বৰফুকনৰ অধীনত আহোম সৈন্য বাহিনীয়ে মুঘল সাম্ৰাজ্যৰ বিৰুদ্ধে শৰাইঘাটৰ যুদ্ধত (১৬৭১) অসাধাৰণ বিজয় লাভ কৰিছিল, যিটো আহোম ৰাজ্যৰ ইতিহাসৰ এটা উজ্জ্বলতম অধ্যায়। এই যুদ্ধত তেওঁৰ নেতৃত্ব আৰু যুদ্ধ-কৌশলে আজিও সামৰিক ইতিহাসত এক বিশেষ স্থান অধিকাৰ কৰি আছে।
লাচিত বৰফুকনৰ বিখ্যাত উক্তি
“দেশতকৈ মামতা দাঙৰ নহয়! মোৰ মৃত দেহৰ ওপৰেৰে যাব লাগিব মোৰ শত্ৰু!”
যুদ্ধৰ সময়ত অসুস্থ অৱস্থাত থকা লাচিত বৰফুকনে এই কথা কৈছিল, যেতিয়া তেওঁৰ সৈন্যসকলে পিছুৱাই আহিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। এই উক্তিয়ে তেওঁৰ দেশপ্ৰেম আৰু সাহসৰ পৰিচয় দিয়ে।
লাচিত বৰফুকনৰ বিষয়ে জনা যায় যে তেওঁ এজন কঠোৰ অনুশাসনৰ প্ৰবক্তা আৰু অতি সাহসী সেনাপতি আছিল। তেওঁৰ জীৱনকালৰ আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্য ঘটনা আছিল ১৬৭১ চনৰ শৰাইঘাটৰ যুদ্ধ, য’ত তেওঁৰ সামৰিক প্ৰতিভা সৰ্বসম্মুখত দেখা গৈছিল।
শৰাইঘাটৰ যুদ্ধ: সেই ঐতিহাসিক সংগ্ৰাম
শৰাইঘাটৰ যুদ্ধ (১৬৭১) আছিল আহোম ৰাজ্য আৰু মুঘল সাম্ৰাজ্যৰ মাজত হোৱা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ নৌযুদ্ধ। এই যুদ্ধ গুৱাহাটীৰ ওচৰত ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ শৰাইঘাট অঞ্চলত সংঘটিত হৈছিল। মুঘল সম্ৰাট ঔৰংজেবে ৰাম সিংহৰ নেতৃত্বত এক বিশাল সৈন্যবাহিনী প্ৰেৰণ কৰিছিল অসম আক্ৰমণ কৰিবলৈ।
১৬৬৭-৬৮
মুঘল সেনাপতি মীৰ জুমলা আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰি ৰাজধানী গড়গাঁও দখল কৰে। আহোম ৰজা জয়ধ্বজ সিংহ পলায়ন কৰে। প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ আৰু স্থানীয় ৰোগ-ব্যাধিৰ কাৰণে মুঘল সৈন্য পিছুৱাই যাবলৈ বাধ্য হয়।
১৬৬৯
মুঘল সেনাপতি ৰাম সিংহই আহোম ৰাজ্যৰ ওপৰত পুনৰ আক্ৰমণ কৰে। আহোমসকলে প্ৰথমতে যুদ্ধত পিছপৰি থাকে।
১৬৭০
আলাবইৰ যুদ্ধত আহোম সৈন্যই আক্ৰমণ কৰে কিন্তু মুঘল সৈন্যৰ হাতত পৰাজিত হয়। প্ৰায় ১০,০০০ আহোম সৈন্য হতাহত হয়।
১৬৭১ (মাৰ্চ-এপ্ৰিল)
লাচিত বৰফুকনৰ নেতৃত্বত আহোম নৌবাহিনীয়ে নদীৰ গভীৰতা আৰু স্থানীয় ভূগোলৰ সুবিধা লৈ মুঘল নৌবাহিনীক পৰাস্ত কৰে। অসুস্থ অৱস্থাতো লাচিত বৰফুকনে সৈন্যৰ আগৰ পৰা নেতৃত্ব দিয়ে।
১৬৭১ (এপ্ৰিল)
শৰাইঘাটৰ যুদ্ধত আহোমসকলে চূড়ান্ত বিজয় লাভ কৰে। মুঘল সৈন্য পৰাজিত হৈ পিছুৱাই যায়। এই বিজয়ৰ পিছত মুঘলসকলে পুনৰ অসম আক্ৰমণ কৰাৰ সাহস নকৰে।
শৰাইঘাটৰ যুদ্ধত লাচিত বৰফুকনে নদীৰ স্বল্প গভীৰতা আৰু স্থানীয় জ্ঞানৰ সুবিধা লৈ নদীৰ জৰিয়তে অসম্ভাৱ্য বিজয় সাধন কৰিছিল। ইতিহাসবিদসকলৰ মতে, মুঘল সৈন্যৰ সংখ্যা আহোম সৈন্যতকৈ বহুগুণে অধিক আছিল, কিন্তু লাচিত বৰফুকনৰ কৌশল আৰু দূৰদৰ্শিতাৰ বাবে আহোমসকলে মুঘলসকলক পৰাস্ত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।
“শৰাইঘাটৰ যুদ্ধ আছিল ভাৰতৰ ইতিহাসৰ এক অবিস্মৰণীয় অধ্যায়, য’ত এখন ক্ষুদ্ৰ ৰাজ্যৰ সৈন্যবাহিনীয়ে এক বিশাল সাম্ৰাজ্যৰ বিৰুদ্ধে দাঁতে-নখে প্ৰতিৰোধ কৰি বিজয়ী হৈছিল। এই যুদ্ধই আহোম ৰাজ্যৰ সাৰ্বভৌমত্ব বজাই ৰাখিবলৈ অপৰিসীম অৱদান আগবঢ়াইছিল।”
অন্যান্য বিখ্যাত বৰফুকনসকল
যদিও লাচিত বৰফুকন সৰ্বাধিক বিখ্যাত, আহোম ৰাজ্যৰ ইতিহাসত অন্যান্য বহুতো বৰফুকনে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁলোকৰ ভিতৰত কেইজনমান উল্লেখযোগ্য বৰফুকন আছিল:
ললুকসলা বৰফুকন
লাচিত বৰফুকনৰ পিছত নিযুক্ত হোৱা ললুকসলা বৰফুকনে শৰাইঘাটৰ যুদ্ধৰ পিছত অসমৰ পশ্চিম সীমান্ত সুৰক্ষিত কৰি ৰাখিবলৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁ এজন দক্ষ প্ৰশাসক আৰু সেনাপতি আছিল।
লানমেন বৰফুকন
ৰজা জয়ধ্বজ সিংহৰ শাসনকালত লানমেন বৰফুকনে কোচ ৰাজ্যৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধত সফলতা লাভ কৰিছিল। তেওঁৰ কৌশল আৰু বুদ্ধিমত্তাৰ বাবে আহোম ৰাজ্যই পশ্চিম সীমান্ত বিস্তাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।
ফৰাচগোলা বৰফুকন
আহোমৰ অন্তিম দিনবোৰত ফৰাচগোলা বৰফুকনে ৰাজ্য ৰক্ষাৰ চেষ্টা কৰিছিল। ৰজা চন্দ্ৰকান্ত সিংহৰ শাসনকালত কাৰ্যৰত থকা তেওঁ বৃটিছসকলৰ বিৰুদ্ধেও প্ৰতিৰোধ গঢ়িছিল।
দূৰ্জয় বৰফুকন
১৭ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে দূৰ্জয় বৰফুকনে কোচ ৰাজ্যৰ সৈতে সম্পৰ্ক উন্নত কৰাত আৰু পশ্চিম সীমান্ত সুৰক্ষিত কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।
এই বৰফুকনসকলৰ বিষয়ে যদিও বিস্তৃত ইতিহাস সংৰক্ষিত হোৱা নাই, কিন্তু তেওঁলোকৰ কাৰ্যকাল আৰু অৱদান আহোম ৰাজ্যৰ ইতিহাসৰ বাবে অতি মূল্যৱান আছিল। আহোম বংশৰ শাসনকালত বৰফুকনসকলে ৰাজ্যৰ পশ্চিম সীমান্ত, বিশেষকৈ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকা আৰু গুৱাহাটী অঞ্চল সুৰক্ষিত কৰি ৰাখিবলৈ অপৰিসীম অৱদান আগবঢ়াইছিল।
বৰফুকনসকলৰ সামৰিক কৌশল
আহোম যুগত বৰফুকনসকলে ব্যৱহাৰ কৰা সামৰিক কৌশলসমূহ আছিল অসমৰ বিশেষ ভূগোল আৰু পৰিৱেশৰ সৈতে অনুকূলিত। এই কৌশলসমূহ আছিল:
নদীকেন্দ্ৰিক যুদ্ধ কৌশল
বৰফুকনসকলে ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ জলপথক সামৰিক উদ্দেশ্যৰ বাবে ভালদৰে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। তেওঁলোকে নদীৰ অধিক জ্ঞান, ছোট নাওৰ ব্যৱহাৰ আৰু পানীৰ স্তৰৰ পৰিৱৰ্তনৰ সুবিধা লৈছিল।
গেৰিলা যুদ্ধ কৌশল
হঠাৎ আক্ৰমণ, লুকি থাকি যুদ্ধ আৰু পিছ হটিৰ কৌশল ব্যৱহাৰ কৰি বৰফুকনসকলে শত্ৰুসকলক আচৰিত কৰিছিল। ঘন বনাঞ্চল আৰু পাহাৰী অঞ্চলৰ সুবিধা লৈ এই কৌশল প্ৰয়োগ কৰা হৈছিল।
দুৰ্গ নিৰ্মাণ আৰু প্ৰতিৰক্ষা
বৰফুকনসকলে কৌশলগত স্থানত দুৰ্গ নিৰ্মাণ কৰি প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থা মজবুত কৰিছিল। গড়গাঁও, ইটাখুলি আৰু গুৱাহাটীত এনেধৰণৰ দুৰ্গ আছিল, যিবোৰে আক্ৰমণকাৰীৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰক্ষাৰ প্ৰথম ৰেখা হিচাপে কাম কৰিছিল।
বৰফুকনসকলৰ সামৰিক কৌশলৰ মূল বিশেষত্ব আছিল তেওঁলোকৰ প্ৰতিকূল পৰিস্থিতিক সুবিধালৈ ৰূপান্তৰ কৰাৰ সামৰ্থ্য। বিশেষকৈ লাচিত বৰফুকনে শৰাইঘাটৰ যুদ্ধত যি নৌ-কৌশল প্ৰয়োগ কৰিছিল, সেয়া সামৰিক ইতিহাসৰ এক উল্লেখযোগ্য অধ্যায়।
“আহোম বৰফুকনসকলৰ সামৰিক কৌশল আৰু প্ৰতিৰক্ষা ব্যৱস্থাৰ নকচা আছিল অসমৰ ভূগোল আৰু জলবায়ুৰ সৈতে সম্পূৰ্ণভাৱে সংগতিপূৰ্ণ। এই কৌশলসমূহে তেওঁলোকক প্ৰতিপক্ষতকৈ সংখ্যাত কম হোৱা সত্ত্বেও যুদ্ধত জয়লাভ কৰিবলৈ সক্ষম কৰিছিল।”
বৰফুকন ঐতিহ্য: আধুনিক সময়ত স্বীকৃতি
বৰফুকনসকলৰ, বিশেষকৈ লাচিত বৰফুকনৰ ঐতিহ্য আধুনিক সময়ত অসম আৰু সমগ্ৰ ভাৰতত বিভিন্ন ধৰণে স্বীকৃতি পাইছে। লাচিত বৰফুকনৰ জন্মদিন ২৪ নৱেম্বৰক প্ৰতি বছৰে “লাচিত দিৱস” হিচাপে পালন কৰা হয়, যিদিনা সমগ্ৰ অসমত বিভিন্ন অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰা হয়।
ৰাষ্ট্ৰীয় সন্মান
ভাৰতীয় সামৰিক একাডেমীত লাচিত বৰফুকন স্বৰ্ণপদক প্ৰদান কৰা হয়, যিটো সৰ্বোত্তম সামৰিক প্ৰশিক্ষণাৰ্থীক দিয়া হয়। এই সন্মান দেশৰ সামৰিক ইতিহাসত লাচিত বৰফুকনৰ অৱদানৰ স্বীকৃতি দিয়াৰ এক উদাহৰণ।
স্মাৰক আৰু মূৰ্তি
অসমৰ বিভিন্ন স্থানত লাচিত বৰফুকনৰ স্মাৰক আৰু মূৰ্তি স্থাপন কৰা হৈছে। ২০২২ চনত দিল্লীত ৰাষ্ট্ৰপতি ভৱনৰ ওচৰত লাচিত বৰফুকনৰ ২১ ফুট উচ্চতাৰ প্ৰতিমূৰ্তি স্থাপন কৰা হৈছে, যিয়ে ৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰত এই মহান বীৰৰ স্বীকৃতি দৰ্শায়।
বৰফুকনসকলৰ ঐতিহ্যই আধুনিক অসমৰ জাতীয় পৰিচয় গঠনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। বিদ্যালয় আৰু মহাবিদ্যালয়ৰ পাঠ্যপুথিত, সাহিত্য আৰু সংস্কৃতিত বৰফুকনসকলৰ, বিশেষকৈ লাচিত বৰফুকনৰ কাহিনী অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে।
“লাচিত বৰফুকন কেৱল অসমৰেই নহয়, সমগ্ৰ ভাৰতৰ এজন মহান যোদ্ধা। আমি তেওঁৰ দেশপ্ৰেম, সাহস আৰু ত্যাগৰ পৰা বহুত শিকিব পাৰো। লাচিত বৰফুকনৰ ঐতিহ্য যেন ভাৰতীয় যুৱ প্ৰজন্মৰ বাবে অনুপ্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ থাকে।”
উপসংহাৰ
অসমৰ ইতিহাসত বৰফুকনসকলৰ অৱদান অতুলনীয়। আহোম ৰাজ্যৰ অন্যতম স্তম্ভ হিচাপে, বৰফুকনসকলে ৰাজ্যৰ পশ্চিম দিশৰ সাৰ্বভৌমত্ব ৰক্ষা কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। বিশেষকৈ লাচিত বৰফুকনৰ জীৱন আৰু সংগ্ৰাম, শৰাইঘাটৰ যুদ্ধত তেওঁৰ আত্মত্যাগী নেতৃত্ব অসমৰ লগতে ভাৰতৰ গৌৰৱময় ইতিহাসৰ এক অংশ।
বৰফুকনসকলৰ ঐতিহ্য আধুনিক সময়ত বিভিন্ন ধৰণে সংৰক্ষিত হৈ আছে – শিল্প, সাহিত্য, সংস্কৃতি আৰু শিক্ষা ব্যৱস্থাত। লাচিত বৰফুকনৰ জীৱন আৰু সামৰিক কৌশলৰ অধ্যয়ন ভাৰতীয় সামৰিক প্ৰশিক্ষণৰ অংশ হৈ পৰিছে। তেওঁৰ “দেশতকৈ মামতা দাঙৰ নহয়” উক্তিয়ে আজিও দেশপ্ৰেম আৰু ত্যাগৰ অনুপ্ৰেৰণা দিয়ে।
এই বীৰসকলৰ সাহস, ত্যাগ আৰু সামৰিক প্ৰতিভাৰ গল্প সকলো অসমীয়া আৰু ভাৰতীয়ৰ বাবে গৌৰৱৰ বিষয়। তেওঁলোকৰ ইতিহাস আৰু অৱদান পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ বাবে অনুপ্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ ৰ’ব, আৰু অসমৰ ইতিহাসৰ এই পাহৰণি পৰা যোদ্ধা ঐতিহ্য সদায় সজীৱ হৈ থাকিব।
আমাৰ দায়িত্ব
বৰফুকনসকলৰ ঐতিহ্য সংৰক্ষণ আৰু প্ৰচাৰ কৰাৰ দায়িত্ব আমাৰ প্ৰত্যেকৰে। আমি যেন:
- আমাৰ ঐতিহাসিক নায়কসকলৰ সাহস আৰু ত্যাগৰ কথা নতুন প্ৰজন্মক কৈ যাওঁ
- ঐতিহাসিক গৱেষণা আৰু প্ৰকাশনাক উৎসাহিত কৰোঁ
- ইতিহাসৰ সঠিক তথ্য সংৰক্ষণ আৰু বিতৰণ কৰোঁ
- সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক কাৰ্যসূচীৰ জৰিয়তে এই ঐতিহ্য জীৱন্ত ৰাখোঁ